MyHeritage beschikt over een aantal waardevolle historische collecties waarin het Baskische erfgoed centraal staat: huwelijks-, doop– en overlijdensakten uit het bisdom Vitoria, katholieke parochieakten uit het bisdom Bilbao, en huwelijks-, doop– en overlijdensakten uit Navarra.
Maar wie zijn de Basken eigenlijk? Als deze archieven zich in Spanje bevinden, waarom bevatten de namen in de collecties dan klanken die normaliter niet voorkomen in de Spaanse taal?
De oude oorsprong van de Basken
Het Baskische volk is wellicht de oudste cultuur, niet alleen in Spanje, maar in heel Europa. Aangenomen wordt dat zij lang voor de Romeinse invasie op het Iberische schiereiland afstammen van neolithische boeren, en zij hebben hun aparte taal, identiteit en cultuur grotendeels weten te behouden dankzij hun geografische isolatie – het gebied waar zij wonen bestaat grotendeels uit ruig, bergachtig terrein.
De Baskische taal is van bijzonder belang voor taalkundigen omdat zij zo uniek is. De taal is niet verwant aan enige andere taal op aarde, met inbegrip van alle talen van de Indo-Europese taalfamilie. Historici denken dat de taal afstamt van Aquitani, een oude taal die rond 200 v. Chr. in de regio werd gesproken. Helaas spreekt nog maar ongeveer 28% van de moderne Basken deze taal, om redenen die we later zullen bespreken.
Baskische geografie
Als we het over Baskenland hebben, is het belangrijk onderscheid te maken tussen de historische gebieden waar de Basken woonden en de autonome gemeenschap in het moderne Spanje die vaak “Baskenland” wordt genoemd.
Het Baskische volk leefde in een regio die zich uitstrekte tussen het huidige Noord-Spanje en Zuid-Frankrijk. Het omvatte 7 historische provincies. Slechts 3 van deze provincies (Araba, Bizkaia en Gipuzkoa) maken deel uit van de huidige autonome gemeenschap Baskenland, die een van de 17 autonome gemeenschappen van het huidige Spanje is. Een andere van de 17 autonome gemeenschappen is Navarra, dat ook een historische Baskische provincie is. Navarra was in de Middeleeuwen eigenlijk een Baskisch koninkrijk, maar het werd in 1515 bij Castilië gevoegd, bij wat uiteindelijk het verenigde Spanje zou worden.
Een geschiedenis van onderdrukking
Helaas is het leven als minderheid in Spanje niet altijd gemakkelijk geweest voor de Basken. Hoewel ze onder Castilië autonomie genoten, werd hun zelfbestuur in 1839 afgeschaft, wat een beweging onder Basken op gang bracht om voor autonomie en onafhankelijkheid te vechten. Na de Spaanse burgeroorlog, onder Franco’s dictatuur, werden de Baskische cultuur en taal hardhandig onderdrukt. Het is waarschijnlijk dat een combinatie van deze onderdrukking en de assimilatie met de Spaans- en Franssprekende bevolkingsgroepen om hen heen heeft geleid tot het in gevaar komen van de Baskische taal. Tegenwoordig hebben gecoördineerde inspanningen geleid tot een heropleving, en het aantal sprekers van het Baskisch neemt toe.
De historische Baskische hoofdstad Guernica is helaas het best bekend als een van de grootste slachtoffers van de Spaanse Burgeroorlog, vereeuwigd in Picasso’s beroemde schilderij waarop de gebeurtenis staat afgebeeld. Vanwege de culturele betekenis voor de Basken en het feit dat het een symbool van de Baskische identiteit was, gaf generaal Franco zijn bondgenoten – Hitler en Mussolini- een kans om een nieuwe oorlogstactiek op Guernica uit te proberen, twee jaar voordat zij de Tweede Wereldoorlog lanceerden. Op 26 april 1937 bombardeerden Duitse en Italiaanse vliegtuigen de stad meedogenloos, waardoor ze tot puin werd gereduceerd en duizenden slachtoffers maakte. Picasso – een inwoner van Málaga in Zuid-Spanje die het grootste deel van zijn volwassen leven in Frankrijk doorbracht – schilderde Guernica om het verhaal van het bombardement te vertellen. Het wordt beschouwd als een van de belangrijkste kunstwerken die de gruwelijkheid van de oorlog verbeelden.
Baskische cultuur
De Basken zijn al eeuwenlang katholieke christenen, maar hun feesten en geloofsovertuigingen hebben wortels in de oude heidense religies van hun voorouders. Zij hebben een sterke geschiedenis van volksdans en volksmuziek, gespeeld op traditionele instrumenten zoals de txistu en xirula (soorten fluiten) en de trikixa (een soort accordeon).
Door het bergachtige terrein was landbouw relatief moeilijk en de Basken leefden grotendeels van de oogst van de dramatische Atlantische kusten die aan hun land grensden. Zo ontstond een rijke maritieme cultuur en een traditionele keuken waarin veel vis en zeevruchten zijn verwerkt. Vooral gezouten kabeljauw is een belangrijk onderdeel van de cultuur.
Er is ook een traditionele Baskische sport genaamd jai alai, een snel spel waarbij een harde bal tegen een muur wordt gestuiterd met een gebogen rieten instrument.
Onderzoek naar Baskische voorouders
Komt er een Baskische achternaam voor in je stamboom? Ben je op de hoogte van voorouderlijke wortels in de regio? Kijk dan eens naar de collecties historische documenten uit de Baskische Autonome Gemeenschap en Navarra van MyHeritage:
Spanje, Vitoria, huwelijksindex, 1559–1899
Spanje, Vitoria, doopakten, 1535–1903
Spanje, Vitoria, overlijdensakten, 1573–1904
Spanje, Bilbao, katholieke parochieakten, 1501-1900
Spanje, Navarra, huwelijksindex, 1577–1940
Spanje, Navarra, doopakten, 1559–1910
Spanje, Navarra, overlijdensakten, 1592–1986
