Op 1 juli is het ‘Keti Koti’: de dag waarop de afschaffing van de slavernij in Suriname, Nederlandse Antillen, en nu ook in Nederland gevierd wordt. ‘Keti Koti’ is een Surinaams begrip en betekent ‘Verbroken Ketenen’. Elk jaar wordt deze gebeurtenis herdacht: men staat stil bij het verleden en de afschuwelijke dingen die er zijn gebeurd. Maar men richt zich ook op de toekomst en viert gelijkheid, vrijheid en verbondenheid.
Voor mensen uit o.a. Suriname, die een tot slaaf gemaakte als voorouder hebben, is een stamboom maken niet gemakkelijk. Dit niet alleen omdat de registratie pas zo laat op gang kwam. In de eerste jaren is de registratie bovendien erg onvolledig. Later werd vaker de moeder van een kind genoemd. De vaders bleven altijd onbekend, ook om geschillen over de eigendomsrechten van het kind te voorkomen. Het kind hoorde altijd bij de eigenaar van de moeder.
In 1863 werd eindelijk het besluit genomen: de slavernij zal worden afgeschaft. Gedurende een periode van ruim 200 jaar werden de archieven met daarin de gegevens van tot slaaf gemaakte mensen maar magertjes of niet bijgehouden. Het registreren kwam laat op gang en was vaak onvolledig. Vaders werden bijvoorbeeld nog minder vaak dan bij Nederlandse families genoteerd; alleen de moeders en kinderen waren meestal bekend. De bestaande archieven worden nu steeds meer gedigitaliseerd, maar dat zijn ze nog niet allemaal. Het resultaat: in Nederland leven er nu tienduizenden mensen waarvoor het moeilijk is om hun familie te traceren, omdat er gaten zitten in hun geschiedenis. Hoe kunt u onderzoek doen, als u een van deze mensen bent?
Één van de bronnen waar Surinamers op kunnen terugvallen, zijn familieverhalen. Het mondeling doorgeven van anekdotes en verhalen is een waardevolle traditie (‘Oral History’) en iets wat behulpzaam kan zijn in het familieonderzoek. Ouders, grootouders, broers, zussen en neven en nichten bezitten allemaal informatie die als puzzelstukjes in elkaar kunnen passen. Vragen stellen aan uw familie kan daarom al ontzettend veel nieuwe inzichten en informatie geven.
Verder zijn er meerdere soorten documenten waar informatie uit kan worden gehaald: denk aan de Surinaamse volkstelling van 1921 en 1950. In die van 1921 staan bijvoorbeeld mensen die voor 1921 zijn geboren. Een bruikbare bron voor als u uw ouders of grootouders zoekt. Daarnaast geeft de Burgerlijke Stand van Suriname aanvullende informatie over de ouders van het gezochte familielid. Gegevens als de geboorte, erkenning, huwelijk, echtscheiding en overlijden kunt u daar in vinden. De Burgerlijke Stand is in Suriname in 1828 ingevoerd, maar er werden tot 1863 alleen vrije mensen (geen slaaf zijnde) in opgenomen. Ook zijn slechts de geboorteakten van mensen die langer dan 100 jaar geleden zijn geboren openbaar. Het register staat helaas nog niet online, en is alleen toegankelijk in het Nationaal Archief van Suriname, of in het Nationaal Archief van Den Haag. Als u familie zoekt van voor 1828, dan kunnen de zogenaamde ‘DTB-boeken’ (Doop, Trouw en Begraaf) van Surinaamse kerkgenootschappen van waarde zijn. U kunt ze online opzoeken bij het Nationaal Archief. De DTB-boeken van na 1828 bevinden zich in kerkgenootschappen in Suriname zelf. Een andere behulpzame bron is Delpher.nl, een verzamelplek van alle kranten – ook die uit Suriname. Een soortgelijke website is allesurinamers.org. Hierop staat veel informatie die u kunt gebruiken voor het vormgeven van uw stamboomonderzoek.
Een derde hulpfactor is DNA-onderzoek. Bij het testen van DNA wordt aangeraden om eerst de oudste generatie van de familie te testen, omdat bij de jongere generatie het DNA materiaal van de voorouder elke keer gehalveerd wordt. Er zijn verschillende vormen van DNA-onderzoek. Mitochondriaal onderzoek is een onderzoek waarbij de voormoederlijke lijn wordt uitgezocht. Zowel mannen als vrouwen kunnen getest worden. Dit kan informatie opleveren van duizenden jaren geleden. Y-chromosoom onderzoek is het onderzoek in de mannelijke lijn. Vrouwen hebben twee X-chromosomen, en mannen een X- en een Y-chromosoom en daarom kunnen alleen mannen getest worden. Een autosomale test zoals MyHeritage DNA analyseert zowel de vaderlijke als de moederlijke lijn.
Met een DNA test krijgt u informatie over uw etniciteit en uw matches. Als u het onderzoek doet bij MyHeritage, dan kunt u online bij uw matches zien met welke mensen u gezamenlijk DNA heeft. Heeft u overeenkomend DNA met iemand, dan heeft u ook een gedeelde voorouder. Betreft de match veel DNA, dan staat die voorouder niet zo ver van u af. Hoe kleiner de hoeveelheid gedeeld DNA, hoe verder weg de voorouder. En: hoe kleiner de matches, hoe meer mogelijkheden er zijn wat betreft uw relatie tot iemand. Diegene zou een nicht kunnen zijn, maar ook een halfzus of een achternicht.
Matches kunnen op verschillende manieren hulp en inzicht geven. U kunt er verschillende familietakken mee scheiden, of gericht gaan zoeken naar een specifiek familielid. U kunt een relatie bevestigen of een relatie met een onbekende match uitzoeken. Zelfs contact krijgen met verre familieleden is mogelijk. Op MyHeritage kunt u uw matches berichten sturen en op die manier contact opnemen. Het contact met deze familieleden kan weer meer antwoorden opleveren op vragen die u tot op dat moment aan niemand anders kon stellen.
De drie kernbronnen zijn dus familieverhalen, documenten en DNA-onderzoek; waarbij DNA onderzoek vaak synergie oplevert met de eerste twee. Familieverhalen kunnen richting geven aan het onderzoek. Stambomen van andere testers en documenten kunnen hier ook bij helpen. Mist u bepaalde familieleden waar u niets meer aan kunt vragen, probeer dan de familieleden daaromheen: ooms, tantes, nichten, neven; zelfs buren van uw ouders of grootouders. Veel mensen hebben verhalen, dagboeken of foto’s. En als iedereen een beetje kent, kunt u daarmee een groot deel van de puzzel leggen.
Wenst u een gedetailleerdere omschrijving in te zien over de bronnen of do’s en don’ts van uw Surinaamse stamboomonderzoek, bekijk dan via deze link een uitgebreid 10 stappen plan.
Vaak is DNA onderzoek een onmisbare schakel wanneer u verhalen wilt bevestigen of gaten in uw stamboom wilt vullen. Klik hier om nu een DNA kit voor uzelf of een familielid te bestellen.
Afbeelding bovenaan: 150-jarig jubileum afschaffing slavernij (Keti Koti). Deelnemers aan de herdenkingsoptocht bij het Hirsch-gebouw aan het Kleine-Gartmanplantsoen met spandoek; datum 1 juli 2013. Bron: Stadsarchief Amsterdam / vervaardiger Ton van Rijn, CCO
