Volkstellingen in Nederland worden al sinds de 16de eeuw gehouden. Ze bevatten ze ook kostbare informatie voor uw stamboomonderzoek. Dit artikel vertelt u er meer over.
Tijdens uw stamboomonderzoek is het enorm belangrijk om betrouwbare informatie te gebruiken. Zo kunt u ook de data van de Nederlandse volkstellingen gebruiken om meer over uw voorouders te weten te komen.
In dit artikel delen we wat u over deze volkstellingen moet weten; hun geschiedenis, welke gegevens u eruit kunt halen en waar u deze informatie kunt vinden. Breid uw genealogisch onderzoek weer verder uit met deze rijke bronnen.
Korte geschiedenis van volkstellingen
De volkstellingen in Nederland zijn pas daadwerkelijk in de 18de eeuw gestart. Voordien vonden er echter ook al regionale en lokale tellingen plaats. Dit was bijvoorbeeld het geval in Friesland in 1689, 1714, 1744 en 1748-49. Ook in Holland werden de mannelijke inwoners geteld in 1747. In Leiden gebeurden dan weer de oudste tellingen van het volk in 1574 en 1581.
Deze eerste tellingen hadden steeds een specifiek doel. In veel gevallen werden ze vanuit een fiscaal standpunt volbracht, maar de telling in Holland, bijvoorbeeld, had een militaire bedoeling.
Sinds 1829 probeerde men om tienjaarlijks een nieuwe volkstelling te houden in Nederland. Tot 1971 waren alle tellingen nog traditioneel, maar onder andere omwille van privacy zijn ze herzien. In 1981 is men overgegaan naar een digitale versie, waarbij alle gegevens uit bevolkingsregisters worden gehaald. Deze data vult men aan met enkele steekproeven.
In 2001 heeft men de teller uit het systeem gehaald. Er hoefde dus geen burger meer te worden lastiggevallen en niemand hoefde de straat op te gaan. De informatie uit het bevolkingsregister wordt nu aangevuld door verschillende enquêtes, registers en zelfs met informatie van verloningen.
Welke informatie vindt u erin terug?
Tijdens volkstellingen worden verschillende gegevens verzameld per huishouden. Zo vindt u van alle bewoners op zijn minst de naam, leeftijd en geslacht terug in de volkstellingsregisters. Ook komt u meer te weten over de burgerlijke staat, gezinsverband, beroepswerkzaamheid en godsdienst. Ook eventuele dienstboden en inwoonsters worden vermeld.
U vindt snel veel info voor uw stamboomonderzoek, niet alleen over de inwoners van eenzelfde huis, maar ook voor de buren. U komt gauw te weten of het een rijke of arme buurt was, wanneer uw voorouders in het betreffende pand zijn getrokken en in sommige gevallen wordt ook bijgehouden wat hun vorige adres was.
Door de jaren heen zijn de opgehaalde gegevens niet steeds hetzelfde gebleven. Zo kan het zijn dat het ene jaar een huwelijks- of overlijdensdatum wel genoteerd werd, terwijl dit bij de vorige telling niet het geval was. Hou daar dus rekening mee, wanneer u gegevens zoekt in volkstellingsregisters.
Een andere valkuil bij het gebruiken van de volkstellingen is dat niet alle gegevens netjes opgeschreven werden. Er zijn tal van fouten ingeslopen. Ook kan het zijn een persoon of heel gezin door een verhuizing niet of tweemaal in dezelfde telling inbegrepen is. Het was een proces dat tamelijk veel tijd in beslag nam.
Volkstellingsgegevens raadplegen
Deze informatie die elke tien jaar werd opgehaald, is vanaf 1850 ondergebracht in de bevolkingsregisters die elke gemeente verplicht moest bijhouden. Let er wel op dat de volkstellingen zelf slechts een momentopname zijn, maar dat de registers werden bijgewerkt wanneer nodig.
In 1920 mochten gemeenten gezinskaarten gebruiken in plaats van in registers. Eind jaren ’30 van de vorige eeuw bracht het einde van de bevolkingsregisters met als alternatief de persoonskaarten. Deze zijn nog niet publiek ter inzage, maar de bevolkingsregisters wel. Je vindt ze terug in de gemeente- of streekarchieven.
Mogelijk vindt u in deze registers vele gegevens waar u al lang naar op zoek was om uw genealogisch onderzoek verder te helpen. Klik hier voor een overzicht van volkstellingen uit diverse landen op MyHeritage. Als u nog verdere hiaten heeft in uw stamboomonderzoek, kijk dan ook zeker ook de DTB-registers na.
