Bent u bezig met een genealogisch of stamboomonderzoek, dan gebruikt u het best bronnen die betrouwbaar zijn. Notariële bronnen zijn officiële akten waar juridische zaken in worden vastgelegd. Meer rechtsgeldige geschriften dan deze documenten zijn nauwelijks te vinden.
Wat kunt u er precies uit leren om uw onderzoek completer te maken? Of gebruikt u ze liever als bewijsstukken om uw reeds gevonden informatie te verifiëren? Dit artikel gaat in op zulke vragen rondom notariële bronnen.
Korte historie
Tijdens de Franse tijd werd in Nederland een hervorming doorgevoerd van het notariaat. Voor 1811 bestonden notarissen al, maar waren het voornamelijk de plaatselijke gerechten die akten opmaakten. Onder de Franse wetgeving was het voornamelijk de taak van notarissen om vrijwillige rechtspraak af te handelen. Dit is wanneer een rechterlijke ingreep niet nodig is.
Sinds 1811 is elke notaris verplicht om een archief bij te houden van opgemaakte akten. Dit wil niet zeggen dat er voordien geen documenten werden bijgehouden; het was niet verplicht, dus werd het niet door iedereen gedaan. Met wat geluk vind je nog steeds oudere notariële bronnen, maar de kansen zijn meer gering.
Stamboomonderzoek met notariële bronnen
Notariële archieven bevatten een hoop verschillende soorten akten. Dit zijn enkele die u kunt verwachten:
- Testamenten
- Huwelijkse voorwaarden akten
- Koop- en verkoopakten van roerende goederen
- Overdracht van onroerend goed akten en hypotheek
- Royementen
- Boedelscheiding
Een grote bron aan informatie binnen de notariële bronnen zijn de testamenten. Deze vertellen u wie erfgenamen zijn, wie welke eigendommen verkrijgt, wat er met een bedrijf is gebeurd, wie voogdij krijgt over de kinderen en een hoop meer. Allemaal informatie die goed bruikbaar zijn voor uw genealogisch onderzoek, of op z’n minst om bewijzen op tafel te kunnen leggen.
Een van de leuke zaken die je hier kunt ontdekken is bijvoorbeeld dat Texelse notarissen de reizen van schepen uit de rede van Texel bijhielden. Dit gaat over de hele wereld, wat als jouw voorouders hier deel van uit maakte? Wat als ze de wereld al gezien hebben, wanneer dat niet zo vanzelfsprekend was?
Je kunt dus veel bijzondere details te weten komen door in de notariële archieven te duiken. Dit kan informatie zijn over bezittingen, handel, werk en zelfs conflicten.
Waar vind je ze?
Waar zijn deze notariële bronnen te vinden en te raadplegen? Na opmaak worden originele akten dus door de notaris zelf bijgehouden. Vervolgens wordt het archief, ook wel notarieel protocol genoemd, door de opvolger(s) bewaard. Als dit niet mogelijk is, dan gaan ze naar de arrondissementsrechtbank waar zich een archiefbewaarplaats bevindt.
Pas 75 jaar na aanmaak worden deze protocollen aan de openbare archiefbewaarplaatsen overgedragen. Vanaf dan kunnen de akten door iedereen ingezien worden. Deze bewaarplaatsen zijn regionaal. Let wel op, testamenten worden pas na 100 jaar openbaar gemaakt.
Om te beginnen zoeken, zijn idealiter de naam van de notaris en de datum van de akte nodig. Beschikt u alleen over het jaar van de akte, maar heeft u geen naam van een notaris, dan kunt u alle akten van de betreffende gemeente nakijken. Zoals te verwachten, kan dit een moeizaam proces zijn; zeker wanneer er meerdere notarissen actief waren.
Via de MyHeritage Supersearch zoekmachine voor historische gegevens kunt u diverse notariële bronnen uit de periode 1600-1935 in Nederland vinden. Daarnaast zijn er ook regionale notariële bronnen te raadplegen, bijvoorbeeld van Tilburg uit de periode 1577-1847 en Leiden uit de periode 1577-1811.
We hopen dat u met deze informatie over notariële bronnen weer een stapje verder gekomen met uw stamboomonderzoek. Kortom, ga naar een openbare archiefbewaarplaats en kom weer wat meer te weten over uw voorouders!
Wilt u meer te weten komen over onroerende goederen die uw voorouders in het bezit hadden, lees dan zeker ook dit artikel over kadastrale bronnen.
